بازگشت به مسیر اقتباس ادبی در فجر39
در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر و در بخش سودای سیمرغ 4 فیلم حضور داشتند که فیلمنامه هایشان اقتباسی بود. «رمانتیسم عماد و طوبا» ، «روزی روزگاری آبادان»، «بی همه چیز» و «یدو» فیلم هایی هستند که براساس متن ادبی و نمایشنامه ساخته شده اند. در میان این چهار اثر ، دو فیلم از آثار خارجی و دو فیلم از منابع ایرانی برداشت شده بودند.
به گزارش ستاد اطلاع‌رسانی جشنواره فیلم فجر، از بین چهارفیلم اقتباسی امسال سه فیلم نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه اقتباسی شده‌اند و تنها فیلم «رمانتیسم عماد و طوبا» است که به در جمع نامزدهای سیمرغ حضور ندارد. فیلمنامه این فیلم براساس کتاب «سیرعشق» نوشته آلن دوباتن نوشته شده است. کاوه صباغ زاده کارگردان «رمانتیسم عماد و طوبا» در اولین فیلمش «ایتالیا ایتالیا» نیز از داستانی کوتاه از جومپا لاهیری اقتباس کرده بود.
در چهاردهه جشنواره فیلم فجر و در ادوار مختلف فیلم های اقتباسی همواره حضوری جدی داشته اند هرچند در سال هایی نیز این موضوع کمرنگ شده است. در دهه 60 و در سال 61،62،64،65،68 و 69 فیلمهای اقتباسی در جشنواره حضور پیدا کردند. از جمله معروفترین اقتباس های دهه شصت می‌توان به فیلم های «خط قرمز» مسعود کیمیایی اقتباس از «شب سمور» بهرام بیضایی 1361، «هامون» به کارگردانی داریوش مهرجویی براساس خاطران کی‌یر کگارد 1368 و «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی براساس رمان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی اشاره کرد.
در دهه هفتاد آثار اقتباسی نیز در ادوار مختلف جشنواره حضور پیدا کردند که از مطرح ترین اسامی می توان به «سارا» داریوش مهرجویی اقتباس شده از «خانه عروسک» هنریک ایبسن 1371، «نان و شعر» کیومرث پوراحمد از«قصه های مجید» هوشنگ مرادی کرمانی 1372، «ساحره» داوود میرباقری براساس «عروسک پشت پرده» نوشته صادق هدایت محصول 1376 اشاره کرد.
حجم و کیفیت آثار تولید شده اقتباسی باعث شد تا در دهه هشتاد سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه اقتباسی نیز متولد شد و همین موضوع شاید دهه هشتاد را از نظر حضور آثار اقتباسی در جشنواره دستکم از نظر کمی ارتقا داد به طوری که غیر از سال 86 در تمامی ادوار جشنواره در این دوره فیلمهای اقتباسی حضور داشتند.«گاوخونی» بهروز افخمی براساس داستانی به همین نام از «جعفر مدرس صادقی» و «شب های روشن» به کارگردانی فرزادموتمن براساس داستانی به همین اسم اثر «فئودور داستایوفسکی» سال 81، «مهمان مامان» داریوش مهرجویی براساس رمانی به همین اسم نوشته «هوشنگ مرادی کرمانی »1382،«سوپراستار» تهمینه میلانی از رمان «آگوستوس» اثر هرمان هسه 1387 و «اینجا بدون من» ساخته بهرام توکلی براساس نمایشنامه «باغ وحش شیشه ای » نوشته تنسی ویلیامز 1389 برخی از آثار مطرح اقتباسی در این دهه بوده اند.
در دهه 90 نیز سیرتولید فیلم های اقتباسی و حضورشان در جشنواره فیلم فجر ادامه داشت به طوری که فیلم هایی چون «اشباح» داریوش مهرجویی براساس نمایشنامه اشباح «هنریک ایبسن» ، «بیگانه» بهرام توکلی براساس نمایشنامه اتوبوسی به نام هوس نوشته تنسی ویلیامزو شیار 143 ساخته نرگس آبیار از رمانی به همین نام از کارگردان تعدادی از فیلم های مطرح اقتباسی این دهه به شمار می‌آیند.
نامزدهای سیمرغ بلورین بهترین فیلم اقتباسی
بی همه چیز: یکی از دو فیلم اقتباسی امسال جشنواره بود که منبع اقتباسشان آثار خارجی بودند. محسن قرائی برای نوشتن فیلمنامه به سراغ نمایشنامه کمدی تراژیک فردریش دورنمات نویسنده مطرح سوئیسی به نام «ملاقات بانوی سالخورده» که در سال 1956 نوشته شد رفته و آن را تبدیل به داستانی ایرانی کرده است. در نمایشنامه دورنمات ، کلارا قهرمان زن اصلی داستان بعد از سال ها به شهر زادگاهش باز می گردد تا بعد از سال ها از آنتوان مردی که در جوانی او را آزار داده و باعث اخراجش از شهر شده انتقام بگیرد.
هدیه تهرانی در این اقتباس که نقش بانوی سالخورده را بازی می کند و نشان می دهد که قرائی تصمیم گرفته سن شخصیت زن اصلی را نسبت به نمایشنامه پایین بیاورد. پرویز پرستویی که نقش امیرخان را بازی می کند در واقع همان آنتوان نمایشنامه است. البته که فیلمنامه تفاوت هایی هم نسبت به نمایشنامه اصلی دارد.
یدو: «یدو» به کارگردانی مهدی جعفری نیز فیلمی اقتباسی است. فیلمنامه این فیلم که توسط مهدی جعفری و مهین عباس زاده نوشته شده اقتباسی از یک داستان کوتاه به نام «زخم شیر » است. زخم شیر داستانی از یک مجموعه داستان کوتاه به همین نام نوشته «صمد طاهری » است. این مجموعه داستان کوتاه برگزیده یازدهمین جایزه جلال در بخش داستان کوتاه و همچنین برگزیده جایزه احمدمحمود در سال 97 است.
این مجموعه داستان شامل یازده داستان است و زخم شیر یکی از این داستان‌ها است. داستانی واقعگرا با راوی اول شخص جمع قصه‌ای را از روزهای جنگ و بمباران روایت می‌کند.
فیلمنامه‌نویسان براساس داستان «زخم شیر» فیلمنامه «یدو» را نوشته اند که داستان خانواده ای است که در اولین سال های جنگ و در حالی که عراق به آبادان حمله کرده و اکثر ساکنین شهر به شهرهای دیگر فرار کرده‌اند، در آبادان می‌مانند.
روزی روزگاری آبادان: سومین نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه اقتباسی فیلم «روزی روزگاری در آبادان» نوشته و ساخته حمیدرضا آذرنگ است. آذرنگ فیلمنامه «روزی روزگاری در آبادان» را از نمایشنامه ای به همین نام که خودش نوشته اقتباس کرده است. آذرنگ نمایش «روزی روزگاری در آبادان» را در سال 1384 روی صحنه برده بود.
او در ورژن سینمایی نیز تا حد زیادی به نمایشنامه وفادار بوده است هرچند در فیلم بازیگرانی چون محسن تنابنده و فاطمه معتمدآریا نقش های اصلی را به عهده دارند.
«روزی روزگاری در آبادان» داستان خانواده‌ای است که در آخرین روز سال با وجود چالش‌ها و درگیری هایشان دور هم جمع می‌شوند تا سال نو را در کنارهم جشن بگیرند. قصه 29 اسفند سال سال 1381 را روایت می کند که آمریکا و بریتانیا به عراق حمله کردند و در همین زمان یکی از راکت های موتلفین حمله به عراق روی سقف خانه این خانواده فرو می‌آید.
