محمد حمیدیمقدم: تولید دچار ایستایی نشد
محمد حمیدیمقدم مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، ابراز امیدواری کرد پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» فیزیکی برگزار شود.
نرگس عاشوری: با شیوع کرونا، نگرانیها درباره وضعیت تولید و اکران سینمای داستانی بر صدر اخبار این حوزه قرار گرفت و بهصورت مفصل به آن پرداخته شد. در تمام این ایام در حالی که دوربین مستندسازان رو به روی بحران ویروس کرونا ایستاده و مستندسازان مثل هر بحران و بلایای طبیعی پیشتاز در ثبت و ضبط وقایعی بودند که در بطن جامعه و بیمارستانها میگذرد، تأثیر کرونا بر تولید، نمایش و جشنوارههای این حوزه کمتر مورد بحث قرار گرفت. در گپ و گفتی با محمد حمیدیمقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، مروری کوتاه داشتهایم بر این تأثیر و سرنوشت جشنوارهها و محدودیتهای احتمالی حضور مستندسازان ایرانی در مجامع بینالمللی.
پیش از پرداختن به موضوع تأثیر شیوع کرونا بر دیده شدن آثار مستند در مجامع بینالمللی، از تأثیر این بحران بر تولید آثار مستند بگویید.
قطعاً پدیده کرونا بر همه ارکان تأثیر داشت و در ابتداییترین شکل ارتباطات را دچار اختلال کرد. در حوزه تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی خیلی دچار وقفه نشدیم و بالعکس در سال 99 افزایش تولید هم داشتیم. ساختار تولید در سینمای مستند متفاوت از تولیدات بیگ پروداکشن سینمایی است. اگر چه سال گذشته در حوزههای تولیدات کلانتر هم خیلی دچار وقفه نشدیم. با گسترش vodها فرصتی برای بیکاری چه در حوزه مستند و چه انیمیشن و فیلم داستانی نماند. در عین حال که تولید دچار ایستایی نشد و اجباراً به حرکت خود ادامه داد اما عرضه و نمایش در همه جای دنیا دچار اختلال و وقفه شد.
اکران در حوزه آثار مستند متفاوت از سینمای داستانی است و عموماً اکران جدی برای مستند وجود ندارد. با این حال این اختلال در نمایش وعرضه که به آن اشاره کردید لطمه محسوسی بر حوزه مستند ایجاد کرد؟
در هیچ جای دنیا اکرانی برای مستند وجود ندارد. در وضعیت اکران آثار مستند تغییرجدی ایجاد نشد و البته با جاافتادن پلتفرمهای نمایشی، وضعیت بهتر شده است. اگر در همین پلتفرمها در قیاس با 500 تیک برای یک فیلم داستانی، آثار مستند دو تیک میخورد، الان این عدد تبدیل به 20 تا 40 شده است. کرونا شرایطی را تحمیل کرد که مخاطبان vodها به سمت محتواهای جدید و غنی بروند و این جستوجو آنها را به این چشمهها رساند. ما در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی مسیر ورود به درگاههای ثابت را پیگیری کردیم. اگر در ذهن مخاطب دریچههایی را حک کنیم و به مرور زمان ثبات پیدا کند، مخاطب به نحوی در آن گیر میافتد یا به عبارت بهتر مخاطب همیشگی آن میشود. شبیه همان چیزی که در خانههای فرهنگ، اتاقهای فیلم و سینماتکها شاهد هستیم. اگر چه نباید از این واقعیت غافل شد که اساساً رسیدن به اکران سینمای داستانی و فانتزی و اکشن و ملودرام برای مستند یک تصور رؤیایی است. اینها دو جهان جداست. مهمترین محل نمایش فیلمهای مستند تلویزیون و شبکههای مختص فیلم مستند است. برای برخی از مستندسازان هم که اعتقاد دارند آثارشان به لحاظ کیفیت پخش صدا و تصویر برای پرده عریض ساخته شده همان اکران محدود هنری و فرهنگی طراحی شده است. شبیه همان سرنوشتی که برای سینمای داستانی در اکران پیش آمد در زمان کرونا این بخش از اکران آثار مستند هم لطمه خورد. البته با این تفاوت که برای سینمای مستند کسی تصور و توقع بازگشت سرمایه ندارد. مستندها عموماً توسط بخش دولتی تولید میشوند و هیچوقت این انتظار وجود ندارد که در صورت بازگشت سرمایه میتوان به جریان تولید بازگشت. از این نظر مستندها در شرایط معمول هم با افت و خیزهایی مواجه بودند. در عین حال شیوع کرونا باعث شد برای راهاندازی اکران آنلاین حقیقت مصمم شویم. بزودی وارد درگاههای پخش vod خواهیم شد و امکان جذب مخاطب بیشتر برای آثار مستند فراهم خواهد شد.
قرار است بستر تازه و اختصاصی ایجاد شود یا این آثار روی همان پلتفرمها عرضه خواهد شد؟
با همان پلتفرمهایی که زیرساختهایشان را بهصورت وسیع گسترش دادهاند همکاری خواهیم کرد. در آینده نزدیک بهصورت مفصل در این باره اطلاعرسانی خواهد شد.
برگردیم به موضوع اصلی یعنی تأثیر کرونا بر جشنوارههای جهانی و دیده شدن آثار مستند. در این ایام برخی از جشنوارهها بهصورت مجازی یا ترکیب مجازی و فیزیکی برگزار شد.
برگزاری جشنوارهها بهصورت مجازی چه فرصتهایی را سلب کرد؟
مجامع و جشنوارهها پاتوق هستند. نمیتوان ادعا کرد که برگزاری جشنواره بهصورت آنلاین با جشنواره فیزیکی برابری میکند. یکی از شاخصهها مهم برگزاری جشنواره بهصورت فیزیکی دیدار آدمها و شکل گرفتن فضای گفتوگوست. استعدادهایی که برای اولین بار در فضای این چنینی قرار میگیرند، توسط خبرنگارها و تیمهای رسانهای رصد میشوند، از میان گفتوگوها ایدههای جدید خلق میشود و در نتیجه در فرایند رشد فیلمسازان تأثیرات بسزایی دارد. این بستر در برگزاری جشنوارهها به شکل مجازی وجود ندارد. به هر حال حوزه آنلاین، جهان تازهای است و افراد شناخته شده هنوز به گفتوگو در این جهان مجازی خو نگرفتهاند و از آن طفره میروند. در نتیجه بسیاری از تفکرها و اندیشهها و گفتوگوهای خلاقه که باید در جشنواره شکل بگیرد، در فرمت مجازی از دست میرود. به خاطر همین فضای تعامل و گفتوگو برخی جشنوارهها از جمله کن مصرانه به عدم برگزاری جشنواره تا مهیا شدن شرایط برگزاری آن به شکل فیزیکی تأکید داشتند. در این گردهماییهاست که میتوانید با هم صنفان خود رو در رو بحث کنید و فضای گفتوگو شکل بگیرد. ضمن اینکه اکثر فیلمسازان بدون درک نگاه مخاطب به شکل واقعی لذتی از نمایش فیلمشان دریافت نمیکنند. در مقابل همه اینها اما گستره نفوذ مخاطب در برگزاری جشنواره مجازی بیشتر بود.
با توجه به روند واکسیناسیون در جهان، پیشبینی میشود امسال اکثر جشنوارهها بهصورت فیزیکی برگزار شود. همین روزها جشنواره کن در حال برگزاری است. لزوم پاسپورت واکسن و دریافت واکسن کرونا مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی، حضور فیلمسازان ما را در جشنوارههای جهانی دچار مشکل نمیکند؟
با تمرکز درباره همین جشنواره کن صحبت کنیم. این جشنواره نگاه واقعی به وضعیت جهان داشت و با برداشت درست این استباط را داشت که در همین وضعیت واکسیناسیون فعلی، خیلیها هنوز واکسینه نشدهاند. در امریکا و کشورهای اروپایی برخی شاید خودخواسته واکسن نزدند. بر همین اساس جشنواره کن گیتاش را بازتر کرد. همه میهمانان با ارائه جواب منفی تست کرونا از آزمایشگاههای معتبر، 24 ساعت قبل از پرواز آن هم پرواز مستقیم، توانستند وارد کشور فرانسه شوند. در ایام برگزاری جشنواره هم هر 48 ساعت، با بزاق دهان که سریعترین شکل ممکن است در نقاط مختلف جشنواره تست کرونا میگیرند. هزینه بالایی هم دارد اما جشنواره آن را تقبل کرده است. از میان این میزان مخاطب به طور متوسط روزانه شاید 3 نفر مبتلا گزارش میشود که اغلب آنها مربوط به کسانی است که در بخشهای امنیتی کار میکردند. با وجود پاسپورت واکسن کرونا، این بهترین شیوه برگزاری است که جشنواره کن به آن رسید چرا که احتمال میداد با پایبندی به این محدودیت، بخش زیادی از مخاطبان خودش را از دست بدهد بنابراین فضا را مقداری باز کرد اما با تدبیر آن را ایمنتر کرد.
تضمینی وجود ندارد که همه جشنوارهها به همین شیوه اتکا کنند.
همه ما میدانیم که پروتکل بهداشتی، زدن ماسک، دوری از تجمع و... همگی عامل بازدارنده است و مهمترین مؤلفه برای ایجاد ایمنی واکسیناسیون است. امیدواریم روند واکسیناسیون سرعت بیشتری بگیرد. حتی بیش از جشنوارهها که دغدغه ماست، من بهعنوان یک پدر که فرزند دانشجو دارم نگرانیام فضای دانشگاهی کشور است. فضای دانشگاهی و آموزشی دچار ضررهای عمده شدهاند. ای کاش روند واکسیناسیون برای فضای آموزشی سریعتر اتفاق بیفتد. بعد از جشنواره کن، جشنوارههای دیگری همچون لوکارنو، سنسباستین، تورنتو و ونیز را در پیش رو داریم که رویکرد برگزاری آنها خیلی راهگشاست. دستاورد برگزاری این جشنوارهها میتواند الگویی برای جشنوارههای کشومان باشد که از مهرماه و اکتبر شروع میشود. امیدواریم بتوانیم با اتکا به این تجارب جشنوارهها را به شکل فیزیکی برگزار کنیم چرا که نفس و وجود مخاطب در سالن، گردش اطلاعات، گپ و گفتها، شادابی و نشاط ضرورت اجرای یک جشنواره است. با سلب این شرایط جشنواره ،ویژگیهای اصلیاش را که تبدیل شدن به پاتوق فرهنگی است از دست میدهد.
منبع: روزنامه ایران