مثل راه رفتن روی لبه تیغ
«بانو قدس ایران» چطور ساخته شد؟
یکی از عوامل تولید «بانو قدس ایران» دشواری‌های ساخت این مستند را مثل راه رفتن روی لبه تیغ دانست و تاکید کرد حاصل کار، فیلمی تاثیرگذار و به یادماندنی است.
به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، مستند «بانو قدس ایران» به کارگردانی مصطفی رزاق کریمی درباره همسر امام خمینی (ر ه) است. فیلم روایتی شاعرانه و لطیف درباره زندگی بانویی است که زندگی سیاسی و شخصی‌‌اش زیر سایه حضور امام خمینی (ر ه) قرار نگرفت و استقلال فردی خود را حفظ کرد. فیلم در نمایش جشنواره سینما حقیقت مورد توجه قرار گرفت و به زودی نمایش داده می شود. حمیدرضا علیخانی ناظر کیفی این پروژه در گفتگو با خبرگزاری ایسنا درباره روند تولید این فیلم صحبت کرده است.
ماجرای ساخت مستندی درباره همسر امام خمینی (ره)، خانم خدیجه ثقفی به چند سال قبل برمی‌گردد. ماجرا از کجا شروع شد؟
حمیدرضا علیخانی ناظر کیفی پروژه: فروردین سال 94 قرار بود برای بانو، همایش بزرگداشتی برگزار شود. این فیلم هم بخشی از آن مراسم بود. عروج فیلم پیشنهاد ساخت این فیلم را داده بود و حاج حسن آقای خمینی نظرهایی درباره این که فیلم چطور باشد، داشتند. آقای مصطفی رزاق کریمی از بین فیلمسازان مختلف که نامزد کارگردانی این پروژه بودند انتخاب شدند و آن مستند، از قالب یک مستند برای برنامه بزرگذاشت خانم ثقفی خارج شد و تبدیل به یک فیلم درباره ایشان شد.
خانواده امام خمینی (ره) نگاه فرهنگی و هنری دارند و احتمالا حاج حسن آقا هم این طور هستند. میانه ایشان با فیلم و سریال چطور است؟
حسن آقا شخصیت ویژه‌ای دارند. همان طور که اشاره کردید بیت امام خمینی (ره) خانواده‌ای اهل فرهنگ، مطالعه و دانش هستند. حسن آقا هم این طور هستند. قبل از انتخاب کارگردان «بانو قدس ایران» با کارگردان ها و اهالی سینما جلسه های مختلف داشتیم. حاج حسن آقا درباره آثار روز سینمای جهان صحبت می کردند، که بعضی از آن فیلم ها را ما ندیده بودیم. نگاه ایشان به ساخت این فیلم، کاملا هنری و سینمایی بود.
با آقای مصطفی رزاق کریمی هم جلسه داشتند؟
بله. البته حسن آقا به آقای رزاق کریمی گفتند شما فیلمنامه که آماده شد برای من بیاورید و آن را تصویری توضیح بدهید. من، آقای رزاق کریمی و بعضی دوستان در آن جلسه حضور داشتیم. جلسه در قم برگزار شد. حسن آقا آنجا واقعا گرفتار هستند، هم تدریس می‌کنند، هم جلسه‌های مختلف دارند. اما دو ساعت زمان صرف شد و آقای رزاق کریمی فیلمنامه را برای ایشان روایت کردند. حسن آقا نگاه حمایتی به این پروژه داشتند و توجه ایشان بود که اعضای خانواده را با این فیلم، همراه کرد. پاییز سال 95 فیلم تمام شد.
یکی از دشواری‌های تولید چنین پروژه هایی این است که اولین خطا به معنای آخرین اشتباه است و ممکن است نه تنها فیلم ناتمام بماند، بلکه دیگر نمی شود سراغ آن شخصیت رفت.
بله. ما از ابتدا به این موضوع واقف بودیم. آقای اصغریان مدیر عامل موسسه فرهنگی هنری «عروج» می دانستند که واقعا این پروژه، کار سترگ و دشواری است. درباره همسران آیات عظام و روحانیون تصویر وجود ندارد. با این که همسر امام خمینی (ره) در شرایط خاصی زندگی کردند و امام همواره همراه و مشوق ایشان بود. برای همین کل این پروژه، در نگاه اول یک کار غیرممکن بود. اگر فیلم، از دست می رفت، فقط یک مستند، ناتمام نمانده بود. مستندسازی درباره شخصیت‌های مهم تاریخ معاصر به ویژه خانواده روحانیون مشکل می‌شد. خوشبختانه آقای رزاق کریمی، بهترین گزینه برای ساخت این مستند بود. او خیلی زود، مورد اعتماد قرار گرفت و محرم خانواده شد و نسبت به این که فیلم، سلامت و درست باشد حساس بود.
با توجه به نبود تصویر از بانو ثقفی، فیلم روایت درستی دارد. کارگردان جای درستی ایستاده و به دلیل این که شخصیت اصلی فیلم یک خانم است، شاعرانه و لطیف است.
به نظر من آقای رزاق کریمی با وجود دشواری هایی که درمسیر تولید این فیلم وجود داشت، بسیار انتخاب درستی بود و بسیار خوب و هوشمندانه عمل کرد. «بانو قدس ایران» یک مستند شاعرانه است، در عین حال تصویر درستی از خانم ثقفی ارائه می دهد. جایگاه او را در خانواده بیان می کند و رابطه ایشان با همسر و فرزندانش را نشان می دهد. فیلم بدون این که حساسیتی ایجاد کند به یک شخصیت مهم تاریخ معاصر سیاسی و اجتماعی نزدیک می‌شود. این کار بسیار سختی بوده است.
واکنش خانواده امام (ر ه) به فیلم چه بود؟
آنها قبل از اکران در جشنواره، فیلم را دیدند. مثل هر خانواده ای نظرها مثبت و مختلف بود، اما در مجموع راضی بودند.
واکنش حسن آقای خمینی چه بود؟
ایشان در آن جلسه آقای رزاق کریمی را مورد عنایت قرار دادند و از ایشان تشکر کردند. همان طور که گفتم نگاه حاج حسن آقا به سینما و هنر نگاهی عالمانه است وایشان به خوبی این مقوله را می شناسند.
نمایش «بانو قدس ایران» در جشنواره سینما حقیقت مورد توجه قرار گرفت، اما فیلم تا امسال اکران نشد. چرا؟
نمی دانم. شایدقسمت نبود. کارهایی انجام دادیم اما از شرایط راضی نبودیم. سال 98 برای اکران برنامه ریزی داشتیم اما شیوع ویروس کرونا اکران را به تاخیر انداخت.
فکر نمی‌کنید در این فاصله، فیلم کهنه شده؟
من سابقه مستندسازی دارم و از این حوزه دور نیستم. مستند های سال های اخیر را هم دیده‌ام. «بانو قدس ایران» مستندی است که کهنه نمی‌شود. یک مستند پرتره خوش ساخت که اطلاعات تاریخی دست اول دارد و تماشاگر را تا انتها با خودش همراه می کند. این فیلم، پروژه دشواری برای همه ما بود. چیزی شبیه راه رفتن روی لبه تیغ. خوشبختانه، فرجام خوبی پیدا کرد و از آن استقبال شد.
«بانو قدس ایران» سکانس‌های تاثیرگذارو پراحساس کم ندارد. خود شما کدام فصل از فیلم را بیشتر دوست دارید؟
من چندین بار فیلم را دیده و هر بار متاثر شده ام. دو شخصیت زن پرصلابت و مقتدر در این فیلم داریم که زندگی جالب و پر فراز و نشیبی دارند. همسر امام خمینی (ره) و همسر حاج آقا مصطفی. هر دو خانم، نمی خواستند همسر یک روحانی شوند ولی هر دو عاشق همسرشان می‌شوند و روزهای سختی را می‌گذرانند. «بانو قدس ایران» روایت عاشقانه و پراحساس این دلدادگی‌ها، هجران‌ها و سختی‌هاست. فیلم روحیه روحانیون و زندگی واقعی آنها را به شکلی واقعی به تصویر کشیده است. بیشتر منتقدان ایرانی و حتی دبورا یانگ منتقد هالیوود ریپورتر فیلم را تحسین کرده‌اند، فکر می کنم «بانو قدس ایران» برای مخاطب خارجی هم جذاب باشد. برای این که درباره بانوانی است که کمتر درباره آنها، زندگی و نگاهشان به سیاست و فرهنگ چیزی گفته شده است.
منبع: خبرگزاری ایسنا
