گزارش نشست «طراحی فیلم؛ کلیدی برای درک بهتر فیلم» در خانه جشنواره
در ششمین روز از برگزاری جشنواره فیلم فجر، نشست تخصصی تحت عنوان «طراحی فیلم؛ کلیدی برای درک بهتر فیلم» با حضور مسعود سفلایی (مجری)، مجید میرفخرایی (طراح صحنه)، رضا مهدی‌زاده (طراح صحنه) و ایرج رامین‌فر (طراح صحنه) در خانه جشنواره برگزار شد که مجید میرفخرایی و ایرج رامین‌فر به صورت آنلاین در این نشست حضور داشتند.
به گزارش مرکز اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی چهلمین جشنواره فیلم فجر، رامین‌فر در ابتدای این نشست درباره طراحی صحنه گفت: «تعریف مشخصی از طراحی صحنه به عنوان عامل مجرد نداریم. طراحی صحنه در بدنه فیلم تعریف می‌شود. فیلمنامه یکی از اصلی‌ترین ستون‌های فیلم است و ارزش فیلمنامه سکوی پرشی برای عوامل کار و بروز خلاقیت‌هایشان است. هرچه فیلمنامه درست‌تر و دقیق‌تر و امکانات واضح و روشن‌تری داشته باشد، کمک می‌کند تا ایده و فکر اصلی فیلمنامه به تصویر در بیاید.»
رامین فر ادامه داد: «فیلمنامه خیلی مهم است. یکی از مهمترین شخصیت‌های فیلمسازی، فیلمنامه‌نویس است. کارگردان در شکل گرفتن فیلمنامه دخیل و همچنین عواملی که با کارگردان کار می‌کنند به او متکی هستند. پیچ و خم‌های داستان و همچنین شروع و پایانش در این روند بسیار مهم است. اگر همه چیز توسط کارگردان مدیریت شود، طراح و فیلمبردار در راستای پرورش فکر و ایده اصلی کمک می‌کنند.»
مهدی‌زاده درباره شرایط فعلی طراحی صحنه اظهار کرد: «در مجموعه منابع، رساله‌ها و کتاب‌هایی که درباره فیلم نوشته شده درباره چیستی طراحی صحنه صحبت نشده است اما درباره فعالیت آن می‌توان صحبت کرد. طراحی صحنه به نوعی بازسازی فیلمنامه است. وقتی درباره کنش صحبت می‌کنیم بحث بازیگر و مکان مطرح است. اینکه مکان چه موقعیتی از فیلمنامه را بیان می‌کند و حضور بازیگر به چه شکل است. وقتی درباره مکان صحبت می‌کنیم از اعتبار احساسی صحبت می کنیم. طراحی صحنه به نوعی متکی به اعتبار حسی در فضاست. چگونگی ایجاد مکان و ایجاد هویت به مکان جزو مسئولیت‌های طراح صحنه است. البته کار درستی نیست. باید او درک شخصیت داشته باشد که به خوبی تعریف هویت کند و شناسه‌های شخصیت را بشناسد. یکی از کارهایی طراح صحنه، طراحی هویت برای شخصیت است. چگونگی هدایت جریان‌های تاریخی برای باورپذیری کار طراح صحنه است. طراح صحنه کسی است که تمام مناسبات مکانی و احساسی را به صورت منسجم در نظر می‌گیرد و موقعیت را برای مخاطب باور پذیر می‌کند.»
رامین‌فر نیز در ادامه بیان کرد: «هیچ‌وقت نمی‌توانیم کارگردان را از کار حذف کنیم. کارگردان مولف اصلی کار است. وقتی که فیلمنامه به شکل نهایی خودش می‌رسد، کارگردانی که متخصص نقاشی پلان است، استوری‌بورد به تمامی اجزای کار از جمله طراحی صحنه کمک می‌کند. کارگردان و فیلمنامه‌نویس اصلی‌ترین اعضای کار هستند. من در این سال‌ها که کار کردم، بیشتر به این نتیجه رسیدم که ببینم کارگردان چه می‌خواهد. ممکن است در برخی موارد کارگردان تخصص طراحی صحنه را نداشته باشد اما زبان صحنه را می‌داند. طراح می‌تواند آن خواسته را بفهمد و اجرا کند. اگر تمامی اتفاقات از ریشه بیفتد کار درستی است. فکر نمی‌کنم اعضایی مانند فیلمبردار، صدابردار و غیره کار خودشان را بکنند بلکه باید همه با هم در تعامل باشند.»
او افزود: «من با کارگردان‌های مختلف کار کردم و دیده‌ام که هر کدام نظریه خودشان را دارند و سعی کردم با هر کدام با هر شکل کاری که دارند خودم را تطابق بدهم. شروع کار اجرا با ایجاد فضاست. در ادامه فیلمبردار می‌آید و با طراح و کارگردان صحبت می‌کند و فکر بصری کار را تکمیل می‌کند.»
رامین‌فر درباره ایده‌های جدید و درک فرامتنی طراحی‌صحنه و خطر از بین رفتن آن با ورود تکنولوژی ساخت‌رنگ و تصویر اظهار کرد: قبول ندارم طراحی صحنه از فیلم جلو برود. سینما جایی برای بیان استعداد شخصی نیست. همه اتفاقات باید از ذهن کارگردان عبور کند و اجرا شود. اگر طراح از فیلمنامه فاصله بگیرد و نظر خود را بیان کند، کار به صورت فردی صورت می‌گیرد. فیلمسازی کار دسته جمعی است. درواقع باید همه فکر کنند که فیلم را به بهترین شکل بسازند. البته تمام این مسائل باید در مجرای فکری فیلمنامه‌نویس و کارگردان انجام شود.»
او افزود: «هیچ‌وقت این گزاره را قبول ندارم که فیلم خوبی ساخته شده است ولی طراحی خوبی نداشت. نکته‌ای که من تاکید دارم این است که باید ضعف فردگرایی در سینما را از بین ببریم. باید به مبنای فیلم که فیلمنامه است متعهد بود. اگر فیلمنامه خوب نباشد نمی‌شود فیلم متوسط ساخت. فیلمنامه اهمیت غیر قابل انکاری در فیلمسازی دارد. فیلمنامه مثل نمایش‌نامه مهم است.»
میرفخرایی در ادامه به جمع اضافه شد و درباره فعالیت طراح صحنه در تولید یک فیلم گفت: «طراحی صحنه، مقوله‌ایست که مبتنی بر سناریو است. حس طراح صحنه از سناریو در روند خواسته کارگردان است.»
او افزود: «هرکس از فیلمنامه برداشتی دارد. باید آن برداشت را اجرا کنیم. وقتی سناریو خوانده می‌شود فضایی در ذهن ایجاد می‌کند و اگر هماهنگی با کارگردان خوب باشد، پروژه به خوبی جلو می‌رود.»
مهدی‌زاده درباره نزدیک کردن ادراک طراح صحنه با کارگردان اظهار کرد: «در فیلم «بر باد رفته» تهیه‌کننده به تمجید از طراح صحنه پرداخت. طراح صحنه می‌تواند در نقش یک آرتیست ظاهر شود. طراح پیشنهادهایی از فیلمنامه در ذهن دارد که به کارگردان می‌گوید و به پیشرفت کار کمک کند. تکنولوژی سی جی می‌تواند بخش طراحی صحنه را به کمال برساند. در جهان امکانات جدید از راه می‌رسد و باعث کشفیات جدید نیز می‌شود.»
