سینماهایی که جشنواره چراغشان را روشن نگه می‌داشت

نزدیک به یکسال است که سینماها به دلیل شیوع کرونا از حضور تماشاگران محروم اند و چراغ‌هایشان خاموش است...

جشنواره سی‌و‌نهم فجر به روزهای برگزاری خود نزدیک می‌َشود و این مسأله هنوز روشن نیست که آیا علاقمندان به سینما می‌توانند در سالن‌های سینما حضور پیدا کنند یا نه؟ هر سال نبض جشنواره در سینماهای مختلف سطح شهر می‌زد و بسیاری از مخاطبان سینما برای رسیدن به این ایام لحظه‌شماری می‌کردند.

در طول سی‌و‌نه دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر سینماهای متعددی در سطح شهر تهران و دیگر شهرستان‌ها بودند که میزبانی جشنواره‌ را به عهده داشتند. سینماهایی که هرکدام با پیشینه‌ای که داشتند در روزهای تماشای فیلم برای مردم خاطره‌انگیز شدند. سینماهایی که بعد از مدتی هویتشان با هویت جشنواره گره خورده است.

در طول سی‌و‌هشت دوره گذشته، سینماهایی مثل «آزادی»، «فرهنگ»، «عصر‌جدید»، «شهرقصه»، «بهمن»، «کریستال»، «فلسطین»، «کانون»، «آفریقا»، «قدس»، «سپیده»، «ماندانا» و ... سینماهایی بودند که بیشترین میزبانی را داشته‌اند. سینماهایی که هر کدام به دلیل موقعیتی که داشتند توانسته‌اند هر سال این موقعیت را برای خود فراهم کنند که به عنوان سینماهایی تجربه پس داده، به محل رفت‌و‌آمد مخاطبان جشنواره بدل شوند.

اما در طول این دوران سینماهایی بودند که یک یا نهایت دوبار به شکل استثنایی به اکران فیلم‌های جشنواره پرداخته‌اند. البته «تئاترشهر» به عنوان یک فضا برای اجرای تئاتر هم در دوره نخست جشنواره به محلی برای اکران فیلم‌های آماتور تبدیل شد و «موزه هنرهای معاصر» هم در سه دوره میزبان جشنواره بوده است. فرهنگسراهای «خاوران»، «بهمن» و «ارسباران» هم سابقه میزبانی جشنواره را در دوره‌های سیزدهم و چهاردهم داشتند.

دوره هفتم جشنواره در سال شصت و هفت یکی از دوران استثنایی آن در نحوه اکران بود. جایی که برای اولین‌بار و آخرین‌بار چند سینما در سرتاسر شهر به سینماهای اکران مردمی پیوستند.

سینما «اُدِئون» یکی از این سینماها بود که در سال 1340 با نمایش فیلم «کازینو دوپاری» افتتاح شده بود. این سینما که در خیابان سعدی، نرسیده به چهارراه مخبرالدوله واقع شده بود در سال 1371 تعطیل و در سال 1387 ساختمان این سینما طعمه حریق شد و حالا از آن اثری باقی نمانده است.

سینما «شباهنگ» یا همان «ری سابق» هم در دوره هفتم از سینماهای مردمی بود. سینمایی که در ضلع شمال‌غربی میدان شوش واقع‌شده بود. این سینما پس از انقلاب مدتی تعطیل بود و در سال 1367 یعنی در روزهای منتهی به جشنواره فجر هفتم بازگشایی شد. سینمایی که عمر چندانی بعد از این بازگشایی نداشت و حالا جای آن مجتمع تجاری بزرگی در شمال غربی میدان شوش نشسته است.

سینما «تیسفون» هم در همین دوره از جشنواره میزبان فیلم‌ها در بخش اکران مردمی بود. سینمایی در محدوده میدان قزوین و امامزاده معصوم(ع) تهران که حالا چند سالی است که متروک مانده و نمای متروک آن در منظر عابران پیاده شهر قرار گرفته است.

سینما «نادر» در کوچه ملی در آن سال برای آخرین بار خیابان لاله‌زار را درگیر جشنواره کرد. این سینما البته تا سال 88 دایر بود و ناصر مجد بیگدلی در آن تلاش کرده بود تا با اکران فیلم‌های قدیمی چراغ این سینما را روشن نگه دارد.

سینما نادر در سال 1312 با نام «رویال» شروع به‌کار کرد و در سال 1342 این سینما توسط ناصر مجدبیگدلی و شرکا با نام جدید «سینما نادر» و اکران فیلم مرد میدان مجدداً شروع به کار کرد و تا سال 1388 فعال بود. اما از آن پس، به دلیل ممنوعیت اکران فیلم در این سینما پس از آن تعطیل شد. در طبقه بالای این سینما دفتر گروه سینماهای متحد تهران قرار داشت که فیلم تولید می‌کردند و افرادی مانند ساموئل خاچیکیان، خسرو پرویزی و صابر رهبر در آن اتاق کار داشته‌اند. در این دفتر، فیلم‌هایی همچون شبح کژدم، شکار خاموش، لنگرگاه، ویزا، حادثه و غیره ساخته شده‌است. 20 سینما در خیابان لاله زار فعال بوده‌است که 6 سالن آن در کوچه باربد قرار داشت. به خاطر وجود سینما ملی در این کوچه، به آن کوچه ملی می‌گفتند اما متأسفانه هیچ‌کدام از این سینماها باقی نمانده و بعضی از آنها انبار وسایل برقی شده و آخرین بازمانده نیز تعطیل شده‌است.

البته در دوره سوم جشنواره سینما «مرکزی» در میدان انقلاب که هنوز دایر است و سینما «پیوند» هم در جریان اکران‌های جشنواره‌ای قرار گرفتند.

سینما «پیوند» در میدان خراسان، ابتدای خیابان خاوران یکی از سینماهای خاطره‌انگیز برای دوستداران سینما است که تا سال 92 با همه سختی‌های اکران به کار خود ادامه داد اما دیگر دوام نیاورد و از گردونه سالن‌های سینما خارج شد.

البته در دوره هشتم جشنواره هم یکبار سینما «پیروزی» شانس اکران فیلم را داشت. سینمایی که حالا با یک بازسازی در کنار یک مجتع تجاری دوباره فعال شده است و به وسایل روز مجهز است.

در دوره دهم جشنواره سینما «جمهوری» هم در کنار دیگر سینماهای اکران فیلم قرار گرفت. سینما «جمهوری (نیاگارای سابق)» یکی از سینماهای قدیمی تهران است که در سال 1337 تأسیس شد. این سینما در خیابان جمهوری از طرف شرق به غرب، نرسیده به خیابان فلسطین تهران قرار دارد.

این سینما در سال 1337 با نام نیاگارا و با 960 صندلی تأسیس شد. این سینما تنها یک سالن پخش فیلم داشت که شامل سالن طبقه همکف و بالکن طبقه دوم می‌شد که با تفکیک این دو طبقه بالکن سینما به سالنی مستقل تبدیل و کافه آن در راهرو سالن طبقه دوم قرار داشت. سینما جمهوری چندی پیش به‌طور کامل بازسازی و تبدیل به دو سالن نمایش شده بود. در دهه 40 اولین سینمای ایران بود که به سیستم صندلیهای متحرک مجهز گردید. ساختمان سینما توسط یک مهندس هندی ساخته شده بود اما توسط معمار سرشناس ایرانی پل آبکار، به سینما تبدیل شد. در ابتدا علی حاتمی و محمدعلی فردین مالکان این سینما بودند و هم‌اکنون زهرا خوشکام (حاتمی) مالک سه دانگ آن است. بعد از یک بازسازی دیگر در طبقه دوم این سینما کافه ای تحت عنوان «آنتراکت» تاسیس شد که علی مصفا و لیلا حاتمی مدیریت آن را به عهده داشتند. این سینما در ساعت 4 صبح تا 8 صبح روز 25 آبان سال 1387 دچار آتش‌سوزی شد و سالن یک، سالن انتظار و کافه آنتراکت آن از بین رفتند.

در دوره‌های متعدد سینماهای مثل «سعدی» ، «سروش» ، «استقلال» ، «کانون فیلم تهران»، «بلوار» و «قیام» هم دو تا سه بار میزبان جشنواره بوده‌اند.

از سال 88 که جشنواره فجر برای اکران رسانه‌ها و فیلمسازان به «برج میلاد» رفت و همزمان پردیس‌های سینمایی گوناگونی در سرتاسر شهر تهران ایجاد شد، شکل اکران برنامه‌های جشنواره تغییر کرد و سینماها به عنوان عناصری هویت‌بخش در جای‌جای شهر از رونق افتادند. سینماهایی که حالا با وجود کرونا برخی نفس‌های آخرشان را می‌کشند و در حال احتضار هستند.

جشنواره امسال اگرچه بی‌حضور تماشاگران برگزار خواهد شد اما امید است با عبور از بحران کرونا بار دیگر سینماهای شهر در ایام جشنواره با حضور گرم مخاطبان سینما قوت بگیرد و آن اندک سینماهایی هم که باقی مانده‌اند از گزند تعطیلی و نابودی در امان بمانند. سینماهایی که جانشان به حضور مخاطبانشان گرم است.

علیرضا بخشی

منبع: روزنامه هنرمند